Təbii qaz, əsasən metan qazı və digər karbohidrogenlərdən ibarət olan qalıq yanacaq növüdür. Qaz milyonlarla il ərzində istilik və təzyiq altında yığılmış bitki və heyvan qalıqlarından, həmçinin qum və lildən əmələ gəlir. Bu proses həmçinin kömür və neft kimi digər qalıq yanacaq növlərini də əmələ gətirir .
İqtisadiyyat.az-ın araşdırmasına əsasən, bu enerji mənbəyi Yer səthinin altındakı su anbarlarında tapılır.
2023-cü ildə qlobal təbii qaz hasilatı təxminən 4,08 trilyon kubmetr təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə bir qədər azdır. ABŞ, Rusiya və İran dünyanın ən böyük təbii qaz istehsalçıları hesab olunur.
Araşdırmalara görə, 1998-ci ildən 2023-cü ilə qədər dünyada təbii qaz hasilatı bu səviyyədə olub:
İllər |
Qaz hasilatının həcmi |
1998 |
2,268 trilyon kubmetr |
1999 |
2,328 trilyon kubmetr |
2000 |
2,426 trilyon kubmetr |
2001 |
2,483 trilyon kubmetr |
2002 |
2,532 trilyon kubmetr |
2003 |
2,623 trilyon kubmetr |
2004 |
2,711 trilyon kubmetr |
2005 |
2,790 trilyon kubmetr |
2006 |
2,876 trilyon kubmetr |
2007 |
2,941 trilyon kubmetr |
2008 |
3,029 trilyon kubmetr |
2009 |
2,934 trilyon kubmetr |
2010 |
3,150 trilyon kubmetr |
2011 |
3,258 trilyon kubmetr |
2012 |
3,326 trilyon kubmetr |
2013 |
3,366 trilyon kubmetr |
2014 |
3,437 trilyon kubmetr |
2015 |
3,511 trilyon kubmetr |
2016 |
3,552 trilyon kubmetr |
2017 |
3,676 trilyon kubmetr |
2018 |
3,852 trilyon kubmetr |
2019 |
3,976 trilyon kubmetr |
2020 |
3,861 trilyon kubmetr |
2021 |
4,109 trilyon kubmetr |
2022 |
4,094 trilyon kubmetr |
2023 |
4,081 trilyon kubmetr |
Məlumata görə, Rusiya dünyada ən böyük sübut edilmiş təbii qaz ehtiyatlarına malik ölkədir. 2023-cü ilə qədər ölkənin 44,2 trilyon kubmetr həcmində təbii qaz ehtiyatları olub.
Sonrakı yerdə müvafiq olaraq 30 və 20 trilyon kubmetr ilə İran və Qətər gəlir. Buna baxmayaraq, ABŞ dünyanın ən böyük təbii qaz istehsalçısıdır . Belə ki, ABŞ ötən il təxminən bir trilyon kubmetr təbii qaz istehsal edib.
Qeyd edək ki, qlobal təsdiqlənmiş təbii qaz ehtiyatları 2023-cü ildə təqribən 206 trilyon kubmetr təşkil edib. 1960-cı ildən bəri kəşfiyyat və hasilat sənayesində davamlı artım məlum ehtiyatların ümumi həcminin on dəfədən çox artması və 2011-ci ildə 200 trilyon kubmetri ötməsi ilə nəticələnib. Yeni kəşflər və mövcud yataqların hərtərəfli qiymətləndirilməsi ilə ehtiyatlar hər il dəyişə bilər. Dünyanın təbii qaz ehtiyatlarının əksəriyyəti isə Yaxın Şərqdə yerləşir .