Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycan İcmasının üzvləri, ziyalıları ilə görüşündə çox ciddi mesajlar verildi. Əsas mesajlardan biri bu idi ki, biz bütün tarixi torpaqlarımıza qayıdacağıq. Bu və digər mövzu ilə bağlı Tibb Universitetinin cərrahi xəstəliklər kafedrasının müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Nuru Bayramov Fact-info.az-a öz fikirlərini açıqlayıb:
-Nuru müəllim, Qərbi Azərbaycan məsələsi tariximizin çox ağrılı mərhələrindən biridir. Bu günlərdə Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycan İcmasının təmsiçiləri ilə görüşündə də çox ciddi məqamlar müzakirə olundu. Bu barədə fikirlərinizi bilmək istərdik ?
-2022-ci ilin 24 dekabrında cənab Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycan İcmasının bir qrup ziyalıları ilə görüş keçirildi. Dövlət başçımızın öz doğum günündə belə görüşə qatılması və çox zəruri tarixi məqamlarla bağlı fikirlərini, tövsiyələrini bizə çatdırması son dərəcə əhəmiyyətli idi. Toplantıda Azərbaycan xalqının, toplumunun gələcək fəaliyyəti, xüsusilə Qərbi Azərbaycanla bağlı çox önəmli mesajlar verildi. Azərbaycanla bərabər ümumilikdə Türk dünyası üçün çox əhəmiyyətli olan Qərbi Azərbaycan İcmasının gələcək fəaliyyət istiqamətləri və konsepsiyası ətrafında zəruri fikirlər səsləndi. Qərbi Azərbaycana qayıdış deyəndə nə nəzərdə tutulur? Birincisi, Qərbi Azərbaycanla bağlı həqiqətləri ortalığa çıxarmaq, dünyaya çatdırmaq, nəinki beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmaq, həm də onlara bu həqiqətləri sübut etmək, inandırmaq hədəflərimiz sırasındadır. İkincisi, erməniləri dəstəkləyən toplumlara, ölkələrə izah etməliyik ki, görün, siz kimi illərdir ki, dəstəkləyirsiniz, müdafiə edirsiniz. Faktlarla, elmi yanaşmalarla, çox incə məntiqlə Qərbi Azərbaycanla bağlı məqamları bütün dünyaya çatdırmalıyıq.
-Tarixin müxtəlif dönəmlərində Qərbi Azərbaycandan soydaşlarımız didərgin salınıb. Bu gün həmin məkanlarda, tarixi yurd yerlərimizdə maddi-mədəni abidələrimiz məhv edilir. Məhz belə məqamda Azərbaycanla bağlı tarixi abidələrin tədqiqi, davamlı olaraq kitabların çapı və ümumilikdə deportasiya siyasətinin ağır təzahürləri haqqında nə deyə bilərsiniz?
-Hələ XIX əsrdə Çar Rusiyası tərəfindən Osmanlı və İran ərazisindən ermənilərin kütləvi şəkildə Cənubi Qafqaza köçürülməsi ilə azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarında sıxışdırılması prosesinə başlanılıb. XX əsrin əvvəllərində azərbaycanlılara qarşı məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilmiş etnik təmizləmə, soyqırımı siyasəti nəticəsində xalqımız ağır məhrumiyyətlərlə, faciələrlə üzləşib. 1918-1920-ci illərdə yüz minlərlə azərbaycanlı qətlə yetirilib, öz yurdlarını tərk etmək məcburiyyətində qalaraq qaçqına çevrilib, yüzlərlə Azərbaycan kəndi yer üzündən silinib. Ötən əsrdə, 1920-ci ildə Zəngəzuru, Göyçəni və Azərbaycanın bir sıra digər torpaqlarını sovet hakimiyyətinin köməyi ilə Ermənistan SSR-in ərazisinə daxil etməyə nail olublar. Zəngəzurun, Göyçənin Ermənistana verilməsi bir daha onu göstərir ki, bu, çox yanlış, səhv addım idi. Daha sonra 1948-1953-cü illərdə xalqımız növbəti deportasiyaya məruz qalıb. Tarixin təkrarlanan dönəmlərində xalqımız bir çox əziyyətlərin, deportasiyaların şahidi olub. SSRİ Nazirlər Sovetinin 23 dekabr 1947-ci il "Ermənistan SSR-dən kolxozçuların və başqa azərbaycanlı əhalinin Azərbaycan SSR-nn Kür-Araz ovalığına köçürülməsi haqqında" xüsusi qərarına və 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyasına dövlət səviyyəsində nail olublar. Nəhayət 1988-ci ildə həmin ərazilərdən bütün soydaşlarımız didəgin salındı. Ermənilər elə bir toplumdur ki, həm gəlib bizim torpaqlarımızda məskən saldılar, həm də oradakı maddi-mədəni abidələrimizi məhv etdilər. Ermənilər məqsədli şəkildə Qarabağdakı kimi, Qərbi Azərbaycanda da bizim bütün tarixi, dini abidələrimizi yerlə-yeksan ediblər, dağıdıblar, azərbaycanlıların tarixi irsini silmək istəyiblər. Onu da unutmaq olmaz ki, bütün tarixi sənədlərdə qeyd olunur ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. Ona görə, biz mübarizəmizi, sistemli fəaliyyətimizi genişləndirməliyik. Qərbi Azərbaycana qayıdış konsepsiyasında bütün məqamlar ehtiva olunacaq. Dünya ictimaiyyəti tarixi faktlarla daha yaxından tanış olacaq. Soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycana qayıtmaq hüququnu anlayacaq.
-Qarabağda, işğaldan azad olunmuş digər ərazilərimizdə, həmçinin Qərbi Azərbaycanda soydaşlarımıza kifayət qədər ermənilər tərəfdən maddi və mənəvi ziyan dəyib. Bu ziyanın ödənilməsi məqsədilə niyə beynəlxalq məhkəmələrə müraciət prosesi zəif gedir?
-Gerçəkdən bizə dəyən ziyana görə, zaman-zaman beynəlxalq məhkəmələrə müraciət məsələsində ləngimələr olub. Bu məsələyə etinasız yanaşmalar olub. Mən bildiyim qədər çox az azərbaycanlı beynəlxalq məhkəməyə müraciət edib. Amma bundan sonra bu proses sürətləncək. Ermənilərdən fərqli olaraq biz haqlı davamızı edəcəyik. Haqq-ədalət qalib gələnə qədər mübarizəmizi davam etdirməliyik. Prezidentimizin dediyi kimi, biz mübarizə apararkən ruhdan düşməməliyik, inamla bu prosesi davam etdirməliyik. Bizdə inam yaradan məqamlardan biri odur ki, Cənab Prezident Qərbi Azərbaycan İcmasının yol xəritəsini daha detallı müəyyən etdi. İnanıram ki, Qərbi Azərbaycanla bağlı həm ölkə daxilində, həm də xaricdə, beynəlxalq təşkilatlarda böyük effekt verəcək layihələr həyata keçiriləcək. Onu da qeyd etmək istərdim ki, Qərbi Azərbaycan məsələsində yalnız həmin bölgədən olan insanlar deyil, hər bir soydaşımız bu müqəddəs yolda öz töhfəsini verməlidir.
-Qərbi Azərbaycan tariximizin unudulmaz bir parçasıdır. Həmin önəmli tarixi yaşatmaq və dünyaya tanıtmaq üçün həmin yurd yerlərini bilən, tanıyan insanların, canlı şahidlərin yaddaşından nə dərəcədə faydalanmaq olar?
-Qərbi Azərbaycandan olan insanların hər birinin yaddaşında o ərazilər haqqında dolgun məlumatlar var. Mən özüm Göyçə mahalının Nərimanlı kəndindənəm. Demək olar ki, doğma yurdlarımızın hər daşına, hər qayasına bələdəm. Orada olan indi ermənilər tərəfdən dağıdılmış tarixi abidələrimiz, maddi və mədəniyyət resurslarımız haqqında mənim yetərincə məlumatım var. Mənimlə bərabər yetərincə məlumatlı soydaşlarımız var. Çap olunmuş və olunmamış kitablar, əlyazmalar var. Min illər böyu xalqımızın yaratdığı mənəvi sərvətlər tarixi yaddaşımızdır. Düşünürəm ki, bütün bu resurslardan gələcəkdə faydalanmaq mümkün olacaq.
