"Ermənistan Rusiyanın regiondakı nüfuz və gücünün ortadan qaldırılmasına cəhd edir".

Bu sözləri Qarabağdakı son vəziyyəti şərh edən Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədri və Sosial Tədqiqat Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Zahid Oruc İqtisadiyyat.az-a müsahibəsində deyib.

Sözügedən müsahibəni təqdim edirik:

- Zahid bəy, 44 günlük müharibə geosiyasi aləmə nə qazandırdı?

"44 günlük savaşın bölgədə yaratdığı yeni geosiyasi vəziyyətdə oynadığı rolu xüsusi vurğulamaq lazımdır. Bu savaş yalnız iki dövlət arasında baş vermədi. 1990-ci ildən sonrakı işğal dövründə bölgədə formalaşmış və SSRİ-nin dağılmasından sonra Qərb dövlətləri, ABŞ və Fransanın Minsk Qrupunda yer alması sanki Qafqazın üç dövlət arasında bölüşdürülməsini hədəfləyirdi. Lakin 20-ci əsrin müharibəsi tamamilə fərqli  vəziyyət yaratdı. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev qələbədən sonra 30 il əvvəlki dövrdə ermənilərin etdiyi səhvin bölgə üçün yaratdığı fəlakəti ortadan qaldıraraq sülh modelini irəli sürdü. Bundan sonra sülh gündəliyi termini meydana çıxdı və müxtəlif ölkələrin moderatorları vasitəsilə danışıqlar aparıldı. Moskva, Soçi, Praqa, Brüssel və digər ölkələrdə bu toplantıların şahidi olduq. Bu amillərdən qaynaqlanaraq müxtəlif lokal məkanlarda Azərbaycanla Ermənistan arasında toqquşmalar meydana gəlməkdədir. Bu toqquşmalar Fərrux yüksəkliyi, Qaragöl istiqaməti, Zabux və Sus kəndi ətrafında və nəhayət Xankəndi-Laçın yolunda məlum dinc aksiyalar fonunda baş verib. Sonuncu isə Laçın-Xankəndi yolunda Azərbaycanın nəzarət-buraxılış məntəqəsinin yaradılması oldu. Bu məntəqə Azərbaycanla Ermənistan arasında dəqiq sərhəd nişanı və suverenlik simvoludur. 

- Ermənistanın "humanitar böhran" təxribatı nə üçün başladı?

- Azərbaycanın bəzi ictimai təşkilat nümayəndələri dekabrın 12-dən bəri Şuşadan Xankəndiyə gedən yolda çadır qurub, Azərbaycanın nəzarətində olmayan ərazilərində filiz yataqlarının istismarına etiraz etdilər. Bundan sonra ermənilərin məlum təqibi başladı və onlar bundan "humanitar böhran" kimi istifadə etməyə cəhd etdilər. Ermənilər "blokada", "böhran" və "genosid" kimi siyasətlə Azərbaycanı beynəlxalq aləmdə müxtəlif təşkilatların əli ilə küncə sıxmağa çalışdı. Burada məqsəd müharibənin nəticələrinin təftiş olunması, Qarabağa status qazandırılması və 7 rayonun yer üzündən silinməsidir. Bu müstəvidə Ermənistanın Qərbdən ciddi hərbi və siyasi dəstək alması üçün Avropa Birliyinin müşahidə missiyalarına yerləşdirildi. Son 2 ildə baş verən proseslər göstərir ki, Azərbaycanın regiona sülh gətirmək şüarı indi özünü daha qabarıq şəkildə göstərir. 

- Zahid bəy, 11 sentyabrdan başlayaraq Ermənistanda ABŞ ilə birgə hərbi təlimlər keçiriləcək. Ermənistan-ABŞ yaxınlaşmasında məqsəd nədir?

- Qərb tərəfi situasiyanı sadələşdirmək üçün təlimdə yalnız tüfənglərdən istifadə olunacağı ilə bağlı bəyanat yayırlar. ABŞ on illər ərzində Gürcüstanda hərbi təlimlər keçirdi, sonu Cənubi Osetiya və Abxaziya münaqişələri ilə başa çatdı. Rusiya Abxaziya və Cənubi Osetiya regionlarını müstəqil dövlət kimi tanıdı və məlum addımlar atdı. İndiki məqamda Ermənistan ABŞ-ni və NATO-nu bölgəyə gətirməklə, nəyə nail olmaq istəyir?! Ermənistanın Gümrü şəhərindəki Rusiya hərbi bazası getməmiş, o cümlədən Xankəndində rus sülhməramlıları olduğu halda ABŞ və NATO ilə birgə hərbi təlimlər keçirmək istəyi hədəfdə kimin olduğunu açıq göstərir. NATO qüvvələri Rusiya əleyhinə Ermənistanda hərbi təlim keçirirlər. Ermənistan yüz illər ərzində dəstəyini gördüyü Rusiya və rus xalqına bu cür xəyanət edir. Bu gün qlobal dünyada Rusiyanın müttəffiqləri çox azdır və Ermənistan Moskvanı bu hərbi meydanda tək qoyur. Hətta çəkinmədən Rusiyanın düşmənləri ilə birləşməyi bacarır. Deyilənə görə, keçiddə atı dəyişməzlər. Ancaq Ermənistan keçiddə bir neçə atı dəyişmək istəyir. Halbuki bu istəyin taleyi tarixən acınacaqlı olub.

- Hazırkı məqamda Azərbaycan-Ermənistan sərhədindəki gərginliklərin başlıca səbəbi nədir?

- Birincisi, sülh müqaviləsinin bağlanmasının Ermənistan tərəfindən uzadılmasıdır. İkincisi, Ermənistan Qərbdən həm də iqtisadi yardım gözləyirdi. Üçüncüsü, Rusiyanın regiondakı nüfuz və gücünün ortadan qaldırılmasıdır. Dördüncüsü, bu prosesdə ən böyük hədəflərdən biri Türkiyə və İrandır. Türkiyənin regionda maraqlarını bloklamaq və İrana qarşı zərbə vurmaqdır. Ona görə də bölgədə lokal toqquşmaların baş verməsi gözləniləndir. Lakin irimiqyaslı döyüşdən söhbət gedə bilməz. Bütün hallarda Azərbaycan öz istəyinə nail olacaq. Əminəm ki, Ağdam-Xankəndi yolu istifadəyə başlayacaq və həmçinin Laçın yolu açılacaq. 

Gülşən Şərif