Uzun illər işğal altında olmuş Azərbaycan torpaqları azad edildikdən sonra qısa müddət ərzində dirçəlməyə başlayıb. Bu gün Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilən genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri bunun əyani göstəricisidir. Bir zamanlar düşmənin top-tüfənginin, silah-sursatının atəş səslərinə şahidlik edən bu ərazilərin səmasında indi tikinti alətlərinin səsləri ucalır. Dayanmadan inşaat materiallarını daşıyan yük avtomobillərinin Zəfər yolunda şütüməsi, hər tərəfdə ağır texnikaların işləməsi, yüzlərlə canlı işçi qüvvəsinin bərpa işlərinə cəlb edilməsi Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun tezliklə tam şəkildə cənnətə çevriləcəyindən xəbər verir. Beləliklə, azad olunmuş ərazilərdə tikinti işləri zamanı hər tərəfdən ucalan çəkiclərin səsi əslində Böyük Qayıdışın sürətlə reallaşdırılmasının carçısıdır. Keçmiş məcburi köçkünlərin öz dədə-baba yurdlarına qayıdışına diqqət etsək, bərpa və quruculuq işlərinin necə sürətlə həyata keçirildiyinin şahidi olarıq. Bu gün doğma yurduna qayıdan hər bir kəs sevinc içində yaşayır.

VI çağırış Milli Məclisin deputatı Ceyhun Məmmədov İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında bildirib ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə quruculuq, bərpa işləri sürətli formada həyata keçirilir: “Bu gün Cənab Prezident özü bu proseslərə nəzarət edir. Bu mənada biz həmin ərazilərin sürətli bir formada bərpa edildiyini görürük. Əvvəlki dövrlərdə bərpa prosesinin daha uzun müddət çəkəcəyi barədə fikirlər səsləndirilirdi. Artıq proseslər onu göstərdi ki, o qədər də çox çəkmədi. Bu gün artıq azad olunmuş əksər ərazilərdə məskunlaşma var. Bu gün artıq insanların bir çoxu doğma yurdlarına, evlərinə, ərazilərinə qayıdıblar. Bu gün doğma yurd inkişaf edir, tikilir, yenidən qurulur və bu da Azərbaycanın gücünün və qüdrətinin göstəricisidir. Azərbaycan ən qısa müddətdə bu əraziləri tam bərpa edəcək, yenidən quracaq və bütün sakinləri öz doğma yurdlarına köçürəcək”.

Bəs indiyədək azad edilmiş ərazilərə nə qədər sakin köçürülüb?

Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri Üzrə Dövlət Komitəsindən İqtisadiyyat.az-ın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, indiyədək azad olunmuş ərazilərə ümumilikdə 7762 nəfər olmaqla 1997 ailə köçürülüb. Qeyd edilib ki, onların Füzuli, Şuşa, Laçın və Xocalı şəhərlərinə, Ağalı, Talış, Sus və Zabux kəndlərinə qayıdışı təmin edilib.

Məlumat üçün bildirək ki, həm Qarabağda, həm də Şərqi Zəngəzurda bərpa, quruculuq və abadlıq işləri sürətlə davam etdirilir. Azad olunmuş ərazilərdə yaşayış məntəqələri bərpa olunur, evlər, binalar, məktəblər, xəstəxanalar və digər obyektlər inşa edilir. Eləcə də yol infrastrukturu sahəsində bərpa işləri aparılır, yeni elektrik və su xətləri çəkilir. Bunun üçün dövlət tərəfindən böyük həcmdə vəsaitlər ayrılır. 

VI çağırış Milli Məclisin deputatı Fazil Mustafa İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında söyləyib ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərə qayıdışla bağlı böyük dövlət proqramı həyata keçirilir.

O, azad olunmuş ərazilərdə böyük işlər görüldüyünü, yeni iş yerlərinin açıldığını və yeni iş yerlərinin açılması üçün də təşviqedici addımlar atıldığını bildirib. F.Mustafa həmçinin paralel olaraq bu addımların bir az da gücləndirilməsinin zəruri olduğunu vurğulayıb.

VI çağırış Milli Məclisin deputatı Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda artıq özəl sektorun nizamlanmasına ehtiyac olduğunu da bildirib. O deyib ki, burada yeni iş yerlərinin açılması daha çox özəl sektorla bağlı olmalıdır: “Onlar investisiya yatırdığı təqdirdə, təbii ki, orada bir canlanma da olacaq. Düşünürəm ki, biz bir sıra infrastrukturları qurub tamamladıqdan sonra artıq insanların orada məskunlaşmasını və canlı bir həyatın qaynamasını təmin etməliyik. Bura bizə yalnız bir turistik zona kimi görünməməli, insanların çalışdığı, qazandığı, istehsal etdiyi bir məkan kimi aktuallığını qorumalıdır”.

F.Mustafanın sözlərinə görə, qayıdış prosesinə sahibkarların aktiv şəkildə cəlb olunması çox vacibdir: “Çünki bu cəlb olunma çox böyük bir strateji əhəmiyyət daşıyır. Həm müəyyən dərəcədə aktiv bir cəmiyyətin elementi olan sahibkarların bu prosesdə iştirakı təmin olunur, həm də orada olan əhali də konkret iş yerləri istiqamətində öz həyatını qura bilirlər və daha çox oraya bağlanırlar. Biz daha çox oraya bağlanan insan kateqoriyası barədə düşünməliyik. Bu baxımdan, məncə, böyük potensial və işlər var. Dövlətin görə biləcəyi mərhələ, məncə, yekunlaşmaq üzrədir”.

İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov isə İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında işğaldan azad olunmuş ərazilərə ayrılan vəsaitlərin həcmindən danışıb.

O bildirib ki, azad olunmuş torpaqlar ümumilikdə 900 yaşayış məntəqəsinin, 855 uşaq bağçasının, 927 kitabxanının, 7 minə qədər icrtimai təyinatlı binanın, 6 mindən çox sənaye və kənd təsərrüfatı təyinatlı obyektlərin dağıdıldığı bir yerdir: “Həmçinin 3 min kilometrdən çox kommunikasiya, 15 min kilometrə qədər elektrik xətləri, 4 min kilometrə qədər avtomobil yollarının dağıdıldığı bir yerdir. Yəni belə yerdə yenidənqurma və bərpa işlərini görmək çox böyük zaman və vəsait tələb edir. Azərbaycan dövləti də göründüyü kimi, bunun öhdəsindən gəlməkdədir. Hazırda bu yerlərə 16 milyard manat vəsait xərclənib və çox böyük həcmdə işlər görülüb”.

Ekspert həmçinin söyləyib ki, eyni zamanda sahibkarlıq subyektlərinin bu istiqamətdə fəaliyyəti də dəstəklənir: “Artıq işğaldan azad olunmuş ərazilər “güzəştlər vadisi”nə çevrilib. Məhz həmin ərazilərdə iqtisadi fəaliyyətin təmin olunması üçün vergi, gömrük, kommunal və bir çox digər güzəştlər tətbiq olunub. Ona görə də iqtisadi fəaliyyətin və iqtisadi aktivliyin yüksəldilməsi zəruridir. Məhz bu aktivliyi də sahibkarlar burada inkişaf etdirə bilər. Sahibkarlığın inkişaf olunması isə məşğulluğun inkişaf etdirilməsi deməkdir. Doğrudur, müxtəlif dövlət proqramları çərçivəsində burada məşğulluq təmin olunur. Amma məşğulluğun dayanıqlı olması üçün mütləq şəkildə sahibkarlıq subyektlərinin o ərazilərdə dayanıqlı inkişafı lazımdır. Bu baxımdan dövlət düşünürəm ki, üzərinə düşəni maksimum etməyə çalışır”.

Qeyd: material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “İşğaldan azad olunmuş ərazilərə “Böyük Qayıdış” istiqaməti üzrə hazırlanıb.

Sadiq Cavadov