Ermənistan həm oynayır, həm oynadılır. Etiraf edək ki, Azərbaycandakı bəzi kəsimi də oynadır.
Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan dəfələrlə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını, Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu deyib. Paşinyan bir neçə dəfə Azərbaycan ərazisinin 86.6 min kv/km olduğunu vurğulayıb. Həmin Paşinyan hökuməti Qarabağa dövlətlərarası kredit xətti vəsaiti ayırıb. Azərbaycanda nədənsə vəsaitin miqdarı müzakirə olunur. Əsas diqqət ediləsi məsələ hesab edirəm ki, "dövlətlərarası kredit xətti" olmalıdır. Necə olur ki, həm Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır, Qarabağın Azərbaycanın daxili işi olduğunu bəyan edir, ancaq separatçı rejimə dövlətlərarası kredit xətti ilə vəsait ayırır. Beləcə Paşinyan sözdə ərazi bütövlüyünü deyərək oynayırdı. Onun bu fikrinə güvənən bəzi azərbaycanlılar məlum oldu ki, oynadılıb və o kəsimin əsəbləri də oynamış oldu.
Paşinyan hökuməti bunun nə üçün edə bilər? Hesab edirəm ki, bu, təkcə oynayıb-oynatmaq deyil. Bu məsələnin arxasında ciddi planlar yatır. Belə ki, bunların hamısı rəsmiləşir və hesabatlara daxil edilir. Növbəti dəfə Azərbaycanı BMT-yə şikayət edəndə onlar bunu sübut kimi gətirəcəklər. Eynilə Ruben Vardanyan talonlar paylayanda bunu hesablamışdı. Bilirik ki, təkcə Azərbaycanda yox, elə dünyada da əsas məsələ sənədlərin düz olmasından keçir. Haqlı və ya haqsız qalır kənarda, əsas məsələ sənədlərin hesabatlara düşməsindədir.
Hesab edirəm ki, Paşinyanın Azərbaycan ərazisinin 86.6 min kv/km olduğunu vurğulamasının arxasında da bir siyasət yatır. Azərbaycan müstqilliyini elan edəndə özünü Cümhuriyyətin varisi elan edib. Yəni, Azərbaycan təkcə Cümhuriyyətin bayrağının, gerbinin, himninin varisi deyil. Həm də Cümhuriyyətin, ərazinin də varisidir. Dolayısı ilə Azərbaycan ərazisinin 86.6 min kv/km olmasının vurğulamasında əsas səbəb məhz ərazi məsələsidir. Azərbaycan Cümhuriyyət ərazisinə iddialı olmamalıdır. Hesab edirəm ki, rəsmi Bakı bu məsələnin mahiyyətini bilməli və buna uyğun davranmalıdır.
Rusiya hazırda SSRİ tərəfindən ittifaq ölkələrinin bəzilərinə hədiyyə edilmiş ərazilərin davasını edir. Bunun hüquqi əsası da var. Çünki sonuncu SSRİ konstitusiyası buna imkan verir. Xatırlatma üçün qeyd edim ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin də Ukraynadan Krımı tələb edərkən hüquqi əsaslarının olduğunu dilə gətirmişdi. Elə həmin konstitusiyadan hüquqi əsas gətirilərək Azərbaycan ərazisindən kəsilib, ermənilərə hədiyyə edilən yerlər gündəmə gətirilə bilər.
Rəsmi Bakının son zamanlar Qərbi Azərbaycan məsələsini gündəmə gətirməsinin də altında yatan mahiyyət bu ola bilər. Yəni, təkcə dədə-baba torpağı, oradan insanların qovulması yox, hüquqi əsasa görə belə davrana bilər. Məhz bu səbəbdən Azərbaycan sülh danışıqlarını uzatmaqda maraqlıdırsa, bu çox məntiqli və doğru yanaşmadır.
Rusiya Ukrayna müharibəsi son olmayacaq, dünyada və regionumuzda müharibələrin olma ehtimalı çox yüksəkdir. Bu, o anlama gəlir ki, dünyanın siyasi xəritəsi dəyişəcək. Bəzi ölkələrin ərazisi genişlənəcək, sıradan çıxan, ərazisi kiçilən dövlətlər də olacaq. Azərbaycan həm də bu prosesə hazırlıqlı olmalıdır.
Yeri gəlmişkən, Nikol Paşinyan bir neçə dəfə Ermənistan dövlətçiliyinin təhlükə qarşısında olduğunu bildirib. Dolayısı ilə Ermənistan da bilir ki, gələcəkdə hansı proseslər baş verə bilər və buna hazırlıqlı olmağa çalışırlar.
Ermənistan müharibənin nəticələrini öz üzərindən ata bilib. Müharibə zamanı əgər Ermənistanın harayına heç bir dövlət çatmırdısa, hazırda rəsmi İravan və erməni lobbisi Qarabağ məsələsini BMT-də müzakirəyə çıxara bildi.
Azərbaycan problemin həllini çözməyə çalışır. Ancaq diplomatik gedişlər nəticə vermir. Rəsmi Bakı hər dəfə yeni gündəmlə üz-üzə qalır. Ona görə də gərginliyin pik həddə çatması Azərbaycan tərəfinin də işinə yaramış olacaq. Niyə? Çünki Azərbaycan tərəfi sahədə daha uğurlu olduğunun fərqindədir. Ona görə də hərbi əməliyyatlar variantını daim gündəmdə saxlayır. Ermənistan tərəfi hər nə qədər silahlar sifariş etmiş olsa da, ordunun səviyyəsində ciddi dəyişiklik hiss olunmur. Buna heç insan resursu da imkan vermir. Ona görə də, rəsmi Bakı sahədə məsələni birdəfəlik həll etməyi üstün tutacaq.
Azərbaycanı düşündürən yalnız ərazidəki rus ordusunun varlığına rəsmi Moskvanın necə reaksiya verəcəyidir. Regionda və dünyada baş verən proseslər onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan real və həlledici addımlar ata bilər. Qarabağ problemi birdəfəlik həll olmalıdır. Problemin təxirə salınması, uzadılması, dondurulması, bəzi məsələlərə göz yumulub saxta humanizim, mərhmət hissi ilə yanaşılması məsələnin bitməsi anlamına gəlmir. İllər sonra hadisələr qaldığı yerdən davam edəcək...
Səxavət Məmməd
