Azərbaycanda bina evləri baha olduğu üçün əksəriyyət büdcələrinə uyğun olaraq həyət evlərinə üz tutur. Bu zaman hazır şəkildə fərdi yaşayış evi alanlarla yanaşı, torpaq alıb ev tikənlərə də rast gəlinir. Ötən ildən etibarən isə yeni inşa olunan fərdi yaşayış evləri üçün kommunal xidmətlərin çəkilişi zamanı onların tikinti üçün qanuni sənədlərinin olması əsas şərtlərdən sayılır. Bu isə fərdi yaşayış evlərinin tikintisinin sürətini bir qədər ləngidib. Çünki həm paytaxt ətrafında, həm də Abşeron ərazisində çıxarışlı torpaqlar tapmaq müşkülə çevrilib. Ötən ilə qədər bələdiyyə torpaqlarında inşa olunan evlər sənədi olmasa belə kommunal xidmətlərlə təmin olunub. Amma yeni qərardan sonra fərdi yaşayış evlərinin tikintisi zamanı müəyyən qadağalara rast gəlinir. Bu səbəbdən hazırda torpaq alıb ev tikməklə bağlı prosedur müəyyən qədər çətinləşib. 

Bəs ümumilikdə hazır həyət evi almaq, yoxsa torpaq alıb ev tikmək daha sərfəlidir?

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında deyib ki, burada əsas rolu qiymət və vətəndaşın alıcılıq qabiliyyəti oynayır. Ekspertin sözlərinə görə, ilk olaraq bu məsələdə alıcının mövcud maliyyə imkanları nəzərdən keçirilməlidir.

O bildirib ki, əgər şəxsin əlində kifayət qədər resurs varsa və birdəfəyə ödəmək imkanındadırsa, bu halda hansının daha sərfəli olması ilə bağlı qiymətləndirməni aparmaq olar.

"Adətən əllərində nağd, birbaşa resurs olmayanlar torpaq alıb ev tikməyə üstünlük verirlər. Onlar aylıq qazandıqları müəyyən məbləğli vəsaiti hissə-hissə tikinti prosesinə sərf edirlər. Məsələn, əlində 10 min manatı olan şəxs tikinti prosesi üçün ilkin addımları atır və daha sonra hər 2-3 aydan bir 3-5 min manatını evə qoymaqla tikintini başa vurmağa çalışır. Amma məsələyə iqtisadi tərəfdən baxsaq, daşınmaz əmlakın xərc yanaşması ilə qiymətləndirilməsində müəyyən bir anlayış nəzərdə tutulur. Deməli, “developer” mənfəəti dediyimiz bir rəqəm mövcuddur. Bu rəqəm ərazidən, yerləşmədən, eyni zamanda torpağın tkintinin həcmindəki xüsusi çəkisindən asılı olaraq haradasa 10-25% arasında dəyişə bilir. Yəni bu o deməkdir ki, tikintini aparan şəxs oraya çəkdiyi xərcdən əlavə, sadə dildə desək, özü üçün müəyyən mənfəət marjası müəyyən edir. Həmin mənfəət marjası tikintiyə çəkilən xərcdən kənar tikintini icra edən şəxsin müəyyənləşdirdiyi bir rəqəmdir. Bütün bunları nəzərə aldıqda deyə bilərik ki, vətəndaş özü tikdirdikdə 100 minlik evdən ən pis halda 10 min, ən yaxşı halda isə 25 min manat qabağa düşə bilər".

İqtisadçı ekspert Asif İbrahimov isə İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında deyib ki, məhsulun (xidmətin) yekun qiymətini ona çəkilən xərclər müəyyənləşdirir. Onun sözlərinə görə, istisna halları nəzərə almadıqda hazır alınan evlərə nisbətən vətəndaşların özlərinin torpaq alıb ev tikmələri daha ucuz başa gəlir:

"Çünki hansısa bir şirkət və təşkilat tikinti-quraşdırma işlərini həyata keçirdikdə, təbii ki, çəkilən xərclərin üzərinə öz mənfəətini də əlavə edir. Lakin bir çox hallarda insanlar özləri torpaq alıb ev tikdikdə ya naşılıqdan, ya da bilməyərəkdən xərcləri daha çox çıxır. Buna görə də vətəndaş tikinti-quraşdırma işində texnoloji ardıcıllığı, prosesləri pozmadan, düzgün şəkildə icra etsə, daha mənfəətli olar".

İqtisadçı həmçinin söyləyib ki, həyət evi, yaxud da mənzil seçərkən müəyyən amillər nəzərə alınır: "Çünki bununla da insanlar işlərini daha asanlaşdırmaq və mümkün problemlərdən yaxa qurtarmağa çalışırlar. Məsələn, azyaşlı uşağı olan ailələrin məktəbə və baxçaya yaxın ərazilərdə məskunlaşmaları daha münasibdir. Həmçinin vətəndaşlar iş yerlərinə daha yaxın ev almağa üstünlük verirlər. Bununla da onlar vaxt itkisi və nəqliyyat problemlərindən qurtulmağa çalışırlar. Digər kateqoriyadan olanlar - təqaüd yaşına çatan, işə tələsməyən, məktəbə uşaq aparmayan, eləcə də digər qayğlıardan kənar insanlar əsasən şəhər ətrafında bağ evlərində məskunlaşmağı özlərinə daha uyğun bilirlər. Bu, seçimlərin şəxsin özündən və həyat tərzindən asılı olduğunun göstəricisidir".

Sadiq Cavadov