İslam dinində Ramazan ayı müqəddəs aylardan sayılır. Bu ayın özünəməxsus qaydaları, qanunları və qadağaları mövcuddur. Azərbaycanda Ramazan ayı xalqımız tərəfindən böyük coşqu ilə keçirilir. Çünki elimizdə-obamızda bu ayın özünəməxsus adətləri və ənənələri vardır. Yaxşılıq etmək, ehsan - iftar süfrələri təşkil etmək, küsülüləri barışdırmaq, qohumları, tanışları ziyarət etmək və s. savab əməllərdən hesab olunur.
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin (QMİ) sədr müavini Hacı Fuad Nurullayev İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında bu ayın fəzilətinin böyüklüyündən danışıb.
Ramazan ayının mənası nədir?
Bu ayın cəmiyyətimizdəki rolundan danışan din xadimi söyləyib ki, Azərbaycan xalqı Ramazan ayını öz adət-ənənələri ilə yaşadır: "Xalqımızın Ramazan ayında ən gözəl adətləri bir-birinə baş çəkməsi, xəstələri ziyarət etməsi, imkansız ailələrə dəstək olması, onlara maddi yardım etməsi, iftar süfrələri açmasıdır. Bunlar həm onların bir-birinə olan səmimiyyətinə gətirib çıxarır, həm də ətrafımızda olan insanların da necə yaşadığını görürük. Ramazanın dəyəri bundan ibarətdir və bunu bu ayda yaşamaq və nümayiş etdirmək lazımdır".
O, Ramazan ayının mənasının adından da məlum olduğu kimi "yandırmaq" demək olduğunu söyləyib: "Yəni, yandırmaq sözünün mənasına biz diqqət yetirəndə bu ayda oruc tutan insanın nəyi yandırması barədə sual verilə bilər. Burada məqsəd günahların təmizlənməsi, bir az da dəqiq desək, günahların insan ruhiyyətindən, mənəviyyatından və nəfsindən təmizlənməsi və nəticədə insanın paklaşmasıdır. İnsan ruhiyyətində və mənəviyyatında olan günah mikrobları və virusları da adi səviyyədə təmizlənmir. İnsan özünü Ramazan ayında edilən dua, tutulan oruc və digər ibadətlər vasitəsilə o mikrob və viruslardan paklaşdıra və təmizləyə bilər".
Orucu digər ibadətlərdən fərqləndirən cəhətlər nədir?
Din xadimi bildirib ki, oruc namazdan özünəməxsusluğu ilə fərqlənən ibadət növüdür: "Doğrudur, digər ibadətlərdə riya ola bilər. Məsələn, namaz qılan insan insanların görə biləcəyi bir tərzdə qıla və bununla fəxr edə bilər. Amma oruc tutan insan isə bunu reklam edə, kənardakı insanlara göstərə bilmir. Oruc Allahla bəndə arasında gizli olan bir ibadətdir. Səhər açılandan axşam namazına qədər insan özünü yemək-içməkdən saxlayır. İstəsə gizlin şəkildə hər hansı bir məkanda yemək yeyə, su içə də bilər, lakin Allahın bunu gördüyünü və etdiyi ibadətin də Allaha xatir olduğunu bilir. Eynilə bununla müqayisədə insan günahları da edirsə və başının üstündə qüdrət sahibi olan Allahı görürsə, o özünü günahlardan qoruyur".
F.Nurullayev söyləyib ki, orucun digər bir mənası yüksəkliyə qalxmaq deməkdir. Onun sözlərinə görə, Ramazan orucuna riayət edən insan öz mənəviyyatını ən yüksək mərtəbəyə qaldırmaq şansına malikdir: "Bunun ən böyük dəyəri də bundan ibarətdir. Eyni zamanda Ramazan ayında qədr gecələrinin birində müqəddəs kitabımız Qurani-Kərim nazil olmuşdur. Allah onu peyğəmbərimizin qəlbinə tam şəkildə bəxş edib. Müsəlmanlar Qədr gecələrində oyaq qalır, ibadət və dualar edirlər".
Oruc təkcə mədənin səhərdən axşama qədər ac və susuz qalması deməkdir?
Sədr müavini vurğulayıb ki, Ramazan ayında insanın təkcə mədəsi deyil, həm də gözü, qulağı, ağzı və əl-ayağı da oruc halında olmalıdır: "Yəni, Ramazan ayına görə göz haramdan uzaqlaşmalı, dil yalan danışmamalı, qeybət etməməli, nahaq söz deməməli, başqasını incitməməli, qulaq qeybət dinləməməli, əl-qol harama uzadılmamalıdır. Peyğəmbərimiz buyurur ki, ən yazıq olan insan Ramazan ayına daxil olub, onu görüb, lakin ayın sonuna özünü bağışlada bilməyən insandır. İnsan bu ayda saflaşmalı və paklaşmalıdır. Peyğəmbərimiz buyurur ki, Ramazan orucu şeytanla mübarizə, şeytan üzərində qələbədir. Burada şeytan dedikdə, əsasən nəfs başa düşülür. İnsan Ramazanda nəfsini tərbiyə edir, islah edir və ayın sonunda o artıq nəfsinə qələbə çaldığını, paklaşdığını bilir".
Kimlərə oruc tutmaq olmaz?
İlahiyyatçı qeyd edib ki, dünyada bir çox tibb alimi orucdan əvvəl və sonra insanları müayinə ediblər və bir ay oruc tutan şəxsin ürək və qan-damar sisteminin təmizləndiyi, qan dövranının normallaşdığı, orqanizminin saflaşdığı müəyyən olunub: "Əgər insanın bədəni bu ayda saflaşıb və paklaşırsa, mənəviyyatı qat-qat daha çox təmizlənib və paklaşır. İnsan ildə bir ayda buna nail ola bilirsə, qalan 11 ayda da buna nəzarət edə və diqqət yetirə bilər. Deməli, Ramazanın insana verdiyi böyük faydalar və dəyərlər var. Ona görə də Uca Allah bizə Ramazanda günahlardan çəkinməyi tövsiyə edir və qadağalar qoyur ki, biz Ramazanın dəyərini dərk edə bilək".
Din xadimi həmçinin hansı şəxslərin oruc tutmaqdan azad olduğundan da danışıb. O söyləyib ki, sağlam insanların oruc tutması onlar üçün vacibdir: "Lakin həkimlərin müalicə məqsədilə qidalanmanın vacibliyini tövsiyə etdiyi xəstələrə isə oruc tutmaq olmaz. Əgər onlar qidalanmasa, xəstəliyi şiddətli olar və canları təhlükədə ola bilər. Eyni zamanda yaşlı insanlar var ki, onlar da oruc tutduğu zaman taqətdən düşə, gözü görməyə və ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə qalma ehtimalı olduqlarına görə öz bədənlərini qidalanmalıdırlar".
Fitrə nə qədər çıxarılmalıdır və kimlərə verilməlidir?
QMİ sədrinin müavini eyni zamanda bu ayda oruc tutan şəxslərin çıxardığı "fitrə"nin dəyərindən də danışıb. Ramazanın sonunda "fitrə" zəkatı deyilən bir əməlin icra olunduğunu xatırladan F.Nurullayev söyləyib ki, "fitr" fitrət sözündən gəlir. Onun sözlərinə görə, insanın fitrətində paylaşmaq, dəstək olmaq və yardım etmək olduğu üçün oruc tutan şəxs bu ayın sonuna çatanda fitrə zəkatı çıxarır: "Fitrə zəkatı hər bir ailənin üzvü adına 3 kq ən çox yeyilən ərzaqdan çıxarılır. Düzdür, bunu ərzaq şəklində də çıxarmaq olar, lakin ən gözəli bunun maddi yardım olaraq pul şəklində verilməsidir. Ən çox yediyimiz qida da çörəkdir. Lakin bu ayda düyü və xurma qidaları da çox yeyilir. Əgər imkanımız yaxşıdırsa, biz orta və yüksək səviyyədə bunu etsək, daha məqsədəuyğun olar. Biz Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi olaraq, həmişə tövsiyə edirik ki, hər adambaşına 10-15 manat fitrə zəkatı ayırsaq, daha gözəldir. Lakin imkanı zəif olan insanlar da minimum həddən götürə bilər. Bir məsələni vurğulayım ki, fitrə zəkatını da ətrafımızda tanıdığımız, yaxından bələd olduğumuz kasıb insanlara verməliyik. Hər kəsə fitrə zəkatı vermək olmaz".
Tibbi baxımdan orucun orqanizmə faydaları nədir?
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədr müavini, tanınmış ürək-damar cərrahı Rəşad Mahmudov da İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında bildirib ki, Ramazan ayında düzgün qidalanmaq sağlamlığın qorunmasına və bədənin fiziki və ruhi təmizlənməsinə, eləcə də orucun daha rahat keçməsinə kömək edir.
Onun sözlərinə görə, Ramazan ayında düzgün qidalanma məsələsi çox önəmlidir: "Oruc bədənin müəyyən müddət ərzində yemək və içməkdən uzaq qalmasını tələb etdiyi üçün bir sıra fizioloji dəyişikliklərə səbəb olur. Metabolizmin yavaşlaması - yəni yemək qəbulu məhdudlaşdırıldığı üçün bədən enerjini daha qənaətli istifadə etməyə başlayır. Detoks təsiri - həzm sisteminə istirahət verildiyi üçün orqanizm toksinləri daha effektiv şəkildə xaric edə bilər. İnsulin həssaslığının artması - uzun müddətli aclıq qan şəkərinin daha stabil qalmasına kömək edir, bu da diabet riskini azalda bilər. İmmunitet sisteminin güclənməsi - bəzi araşdırmalar göstərir ki, oruc immun sistemini gücləndirə və hüceyrələrin yenilənməsinə kömək edə bilər. Hətta "apoptozis" deyilən mexanizmanı daha işlək hala gətirərək, potensial xərçəng hüceyrələrinin ölümünə səbəb olur. Arıqlama və yağ yandırma - kalori qəbulu azaldıqda bədən enerji üçün yağ ehtiyatlarından istifadə edir, bu da çəki itirmək istəyənlər və ürək problemi olanlar üçün faydalıdır".
Ramazanda düzgün qidalanma şərtdir
Sədr müavini diqqətə çatdırıb ki, orucun faydası əsasən düzgün qidalanma ilə mümkün olur. Onun sözlərinə görə, imsak və iftar saatlarında kontrolsuz qidalanma təhlükə mənbəyi olabilər: "İmsakda balanslı qidalanmaq vacibdir. Kompleks karbohidratlardan olan çörək yanında zülal (yumurta, pendir, qatıq), sağlam yağlar (kərə yağı, zeytun yağı, qoz, badam) və bol su qəbul edilməlidir. İmsakda şəkərli və sürətli həzm olunan qidalardan uzaq durmaq məsləhətdir. İftarı isə yüngül başlamaq lazımdır. Xurma, su və ya ilıq şorba ilə iftara başlamaq həzmi asanlaşdırır. Ağır yeməkləri birdən yemək mədəyə yük salır".
R.Mahmudov həmçinin söyləyib ki, bu müddət ərzində maye balansını qorumaq vacibdir: "İftar və imsak arasında kifayət qədər su içmək susuzluğun qarşısını alır. Qəhvə və qazlı içkilərdən çəkinmək məsləhətdir. Porsiyalara nəzarət etmək lazımdır. Aclıqdan sonra həddindən artıq yemək qəbulu həzm problemlərinə səbəb ola bilər. Nəticədə orucun məlum faydalarını azalda bilər. Eyni zamanda şəkər və yağdan uzaq durmaq lazımdır. Qızardılmış, çox yağlı və şəkərli qidalar çəki artımına və həzm problemlərinə səbəb ola bilər. Onların əvəzinə təzə meyvə, tərəvəz və quru meyvələr seçilməsi tövsiyə olunur. Ümumiyyətlə, Ramazan ayında düzgün qidalanmaq həm sağlamlığımızın qorunmasına, bədənimizin fiziki və ruhi təmizlənməsinə, həm də orucun daha rahat keçməsinə kömək edir".
İsmayıl Bakuvi
Qeyd: material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği” istiqaməti üzrə hazırlanıb.
