Dünyada gedən iqlim dəyişikliyi fonunda dövlətlər bir araya gələrək problemin həlli ilə bağlı səylər göstərirlər. Ekoloji tarazlığın pozulması bu istiqamətdə tədbirlərin həyata keçirilməsini zəruri edib. Azərbaycan da bununla bağlı öz töhfəsini verməkdədir. Buna misal olaraq, ölkəmizdə “yaşıl enerji” zonalarının yaradılmasını misal göstərə bilərik. Bununla yanaşı, ekologiyanı və ətraf mühiti çirkləndirənlər mübarizə tədbirləri də sərtləşdirilir.
Milli Məclisin deputatı Pərvanə Vəliyeva İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında deyib ki, ətraf mühiti çirkləndirənlərə - fiziki və hüquqi şəxslərə cərimələr tətbiq olunmaqla, onlar cəzalandırılır.
Onun sözlərinə görə, hazırda isə Cinayət Məcəlləsinə yeni cinayət növü – “ekosid termini” əlavə olunur: “Yeni qanun layihəsinə əsasən, bitki və ya heyvanlar aləminin kütləvi məhv edilməsi, atmosferin, torpaq və ya su ehtiyatlarının zəhərlənməsi, yaxud ekologiyaya ziyan vuran digər hərəkətlərin qəsdən törədilməsi, bu əməllər ekoloji fəlakətə səbəb olduqda və ya ekoloji fəlakətin baş verməsi üçün real təhlükə yaratdıqda on ildən on beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırıla bilər”.
“Yerli qanunvericilikdən başqa, biz, həm də beynəlxalq arenada Azərbaycana qarşı Ermənistan tərəfindən törədilən ekosidin cəzasız qalmamasına çalışmalıyıq. Biz güclü yerli ekosid məsuliyyəti ilə yanaşı, həm də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində ekosidinin soyqırımla yanaşı, sülhə qarşı beşinci cinayət kimi tanınması üçün səylər göstərə bilərik”, - deputat əlavə edib.
P.Vəliyeva xatırladıb ki, Azərbaycanın işğaldan olunmuş ərazilərində əvvəllər 260 min hektara yaxın meşə ərazisi olub: “Lakin son 30 il ərzində meşə örtüyü sürətlə azalmışdır. Kosmosdan çəkilən şəkillərdən görünür ki, həmin ərazilərdə meşə sahələrinin məhv edilməsi prosesi davam etmişdir. Sərsəng su anbarı (Tərtər rayonu) ərazisində su kanalının tikintisi məqsədilə geniş miqyasda meşələrin qırılması faktı qeydə alınmışdır. Oxçuçayın, Araz və digər transsərhəd çaylarımızın çirkləndirilməsi dayanmadan davam edir. Azad olmuş ərazilərdə 250 min hektar ərazi Ermənistan tərəfindən minalanmışdır. Təbii sərvətlər talanmış, çaylar sianidlə zəhərlənmiş, torpaq örtüyü deqradasiyaya uğramış - bir sözlə, dəymiş zərərin məbləği milyard dollarlarla ölçülür. Bütün bunlar cəzasız qalmamalı, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsində Ermənistan törətdiyi bəşəriyyət əleyhinə cinayətin hesabını ödəməlidir”.
Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Sadiq Qurbanov isə İqtisadiyyat.az-a deyib ki, ətraf mühitin qorunması sahəsində mükəmməl qanunlarımız var və onlara dövrün tələblərinə uyğun olaraq dəyişikliklər edilir.
O, eyni zamanda hazırda Milli Məclisdə bir sıra ekoloji qanun layihələrinin müzakirə edildiyini xatırladıb. Bakının iqliminin əsasən mülayim isti və quru subtropik olduğunu söyləyən deputat bildirib ki, bu baxımdan yaşıllıq faizinin artırılması olduqca vacibdir:
“Bununla əlaqədar yaşıllıqların qanunsuz götürülməsi (kəsilməsi) ilə bağlı mövcud qanunvericilikdə mülki, inzibati və cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutan hüquq normalarının effektiv tətbiq edilməsi mexanizminin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə bir sıra qanunlara və qərarlara dəyişikliklər barədə qanun layihələri hazırlanmışdır və onlar hazırda Milli Məclisdə müzakirə olunur. Qanunvericiliyin ədalətlilik prinsipi nöqteyi-nəzərindən Cinayət Məcəlləsinin 259-cu maddəsinin sanksiyasında olan cərimə cəzaları manatla deyil, yaşıllıqların məhvinə görə təbiətə dəymiş ziyanın misli miqdarda müəyyən edilməsi təklif edilir”.
Komitə sədri vurğulayıb ki, bununla yanaşı, heyvanlarla bağlı yanaşmanı müəyyən edən layihələr də müzakirədədir. Onun sözlərinə görə, inkişaf etmiş ölkələrdə itlərin zəncirdə saxlanılması, şirlərin sirkdə istifadə olunması, it və pişik balalarının zoomağazalarda cansıxıcı qəfəslərdə saxlanılması cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmaq üçün əsasdır:
“İspaniya, Fransa, Xorvatiya, Kanada, Finlandiya, Litva, Ukrayna, Latviya, Rusiya, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və digər ölkələrdə bu cür əməllərə görə həmin ölkələrin cinayət məcəllələrində cəzalar nəzərdə tutulub. Gürcüstanda heyvanlarla amansız davranışa görə 1 ilədək islah işləri cəzası müəyyən olunub. Rusiyada analoji cinayətə görə 1 ilədək islah işləri və ya 6 ayadək azadlıqdan məhrumetmə cəzası və iri məbləğdə cərimə tətbiq edilir. Türkiyədə heyvanlara işgəncəyə, amansız rəftara görə 6 aydan 3 ilədək, qəsdən öldürüldükdə 6 aydan 4 ilədək, döyüşdürənlərə 3 aydan 2 ilədək, nəsli təhlükə altında olan bir heyvanı öldürənə 1 ildən 5 ilədək, bir heyvanın nəslinin kəsilməsinə görə 5 ildən 10 ilədək azadlıqdan məhrumetmə cəzası verilir”.
S.Qurbanov qeyd edib ki, heyvanlarla rəhmsiz rəftar edilməsi halı eyni qaydada ümumi formada nəzərdə tutulub və inzibati tənbeh növünün ağırlıq dərəcəsi və bu dərəcələrə uyğun sanksiyalar fərqləndirilməyib:
“Belə bir fərqləndirilmənin mövcudluğu, heyvanlarla rəhmsizcəsinə davranış, bu davranışı özündə əks etdirən materialların əyləncə və ya kommersiya məqsədləri üçün istifadə edilməsi hərəkətinin (hərəkətsizlik) fərqləndirilməsi gələcəkdə eyni inzibati xətanın törədilməsinin qarşısının alınmasında təsirli olacaqdır. 274-cü maddə bu hallar nəzərə alınaraq genişləndirilmiş və 274-1-ci maddə əlavə edilmişdir. Yeni dəyişikliyə görə, heyvanlarla rəhmsiz rəftar edilməsinə, yəni onlara ağrı, əzab, işgəncə verilməsinə, onların döyülməsinə və ya döyüşdürülməsinə, bu əməlin heyvanın şikəst edilməsinə səbəb olması, o cümlədən heyvanların tələf edilməsinə səbəb olmaqla törədilməsi hərəkətləri müəyyənləşdirməklə sanksiyalar diferensiasiya edilmişdir. Eyni zamanda digər təklif olaraq heyvanlarla rəhmsiz rəftarın təbliğ edilməsi və ya heyvanlarla rəhmsiz rəftara açıq çağırışlar edilməsi, bu cür rəftarı özündə əks etdirən materialların kommersiya məqsədləri üçün istifadə edilməsi məsuliyyət yaratmış olacaqdır”.
“Beləliklə, İnzibati Xətalar Məcəlləsində maddələr anlaşılmaz olduğu üçün maddələrin daha da təkmilləşdirilməsi, ağırlaşdırıcı halların nəzərdə tutulması, eyni zamanda praktika zamanı ortaya çıxan və məcəllədə nəzərdə tutulmayan halların hüquqi tənzimlənməsinə şərait yaradan yeni müddəaların layihədə göstərilməsi hüquqi tənzimləmədə effektivliyin daha da artırılmasında əhəmiyyətli rol oynayacaq və praktikada hüquqi tənzimləmənin müsbət yönümlü inkişafına şərait yaradacaq. Tullantıların (tikinti tullantılarının, tibbi tullantıların, plastik tullantıların) idarə olunması sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində işlər aparılır. Qeyd olunan idarəetmə sahəsində yeni mexanizmlərin tətbiqi tullantılara münasibətin dəyişdirilməsinin, onların dövri iqtisadiyyata cəlb olunmasının, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə ilə ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınmasına hədəflənir”, - parlamentin Komitə sədri əlavə edib.
Qeyd: material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi” istiqaməti üzrə hazırlanıb.
