Azad olunmuş ərazilərdə - Şərqi Zəngəzurda və Qarabağda bərpa, quruculuq və abadlıq işləri sürətlə davam etdirilir. Həyata keçirilən genişmiqyaslı işlər nəticəsində yaşayış məntəqələri bərpa edilir, yol, işıq və qaz xəttləri çəkilir, digər kommunikasiya və infrastruktur layihələri icra olunur, şəhərlər və kəndlər yenidən qurulur. Beləliklə, uzun illər düşmən tapdağı altında qalmış bu ərazilər artıq hər keçən gün bir az da dirçəlir, doğma sakinlərinə qucaq açır və həsrətində olan insanların rahat və xoşbəxt yaşadığı məntəqəyə çevrilir. Gecə-gündüz dayanmadan Zəfər yolunda şütüyən hər ağırtonajlı yük avtomobilinin, eləcə də təmir-bərpa işləri zamanı tikinti alətlərinin ucalan səsi böyük bir müjdənin xəbərçisidir.

Milli Məclisin deputatı Ceyhun Məmmədov İqtisadiyyat.az-a deyib ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərə köç prosesinin sürətlə davam etdiyi müşahidə olunur.

Onun sözlərinə görə, məcburi köçkünlər sürətli şəkildə öz doğma yurdlarına köç edirlər: “Bugünlərdə də Cəbrayıldan olan bir qrup sakin öz doğma yurduna, torpağına, evinə qayıdıb. Bu da onu deməyə əsas verir ki, cənab Prezidentin rəhbərliyi ilə “Böyük Qayıdış” prosesi sürətlə həyata keçirilir”. 

C.Məmmədov vurğulayıb ki, azad olunmuş torpaqlarda bərpa və quruculuq işlərinin sürətlə reallaşması böyük imkanlar da yaradır: “Uzun müddət işğal altında qalmış ərazilərdə iqtisadi, sosial həyat da canlanır. Burada əhalinin məşğulluq səviyyəsinin artırılması məqsədi ilə yeni müəssisələr yaradılır, iş yerləri açılır. Düşünürəm ki, bu da müəssisələrin yaradılması, yeni obyektlərin açılması prosesinə öz təsirini göstərir. Bu gün işğaldan azad olunmuş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur yenidən dirçəlir, inkişaf edir. Azərbaycanın aktiv iqtisadi zonalarından birinə çevrilir”.

“Bu gün Cəbrayılda 30 bina tikilib və hazırda yeni banaların da inşası davam etdirilir. Araz Vadisi İqtisadi Zonası fəaliyyət göstərir. 960 nəfərlik məktəb öz fəaliyyətinə başlayıb. Eyni zamanda orada xəstəxana, bağça tikintisi hazırda davam etdirilir. Bir sözlə, biz bərpa-qurulucuq işlərinin mərhələli şəkildə həyata keçirildiyinin və “Böyük Qayıdış” prosesinin sürətlə davam etdiyinin şahidiyik. Hazırda Cəbrayılın bir neçə kəndinin - Mahmudlu, Şükürbəyli kəndlərinin də yenidən qurulması işləri davam etdirilir. Bu gün işğaldan azad olunmuş ərazilərdə yeni iş yerləri də yaradılıb”, - deputat əlavə edib.

Təbii ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurdakı bütün infrastruktur layihələr ərazilərin minalardan təmizlənməsi fonunda icra edilir. Hər bir infrastruktur layihəsinin təməlində minatəmizləmə əməliyyatları dayanır. Təkcə ötən həftə Tərtər, Ağdərə, Kəlbəcər, Ağdam, Xocalı, Xankəndi, Xocavənd, Laçın, Şuşa, Füzuli, Qubadlı, Cəbrayıl və Zəngilanda aparılmış minatəmizləmə əməliyyatları zamanı piyada əleyhinə 122, tank əleyhinə 51 mina və 306 partlamamış hərbi sursat aşkarlanaraq zərərsizləşdirilib. Ötən həftə ərzində 935,6 hektar ərazi mina və partlamamış hərbi sursatdan təmizlənib.

Minalar Əleyhinə Azərbaycan Kampaniyası İctimai Birliyinin sədri Hafiz Səfixanov İqtisadiyyat.az-a bildirib ki, ümumilikdə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə 3 mərhələdə 227 yaşayış məntəqəsinin daxil olduğu 33 795 hektar ərazilərin minalardan təmizlənməsi nəzərdə tutulub.

Onun sözlərinə görə, 2022-25-ci illər ərzində 215 min hektar, 2026-cı ilin sonunadək isə ümumilikdə 280 min hektar ərazinin minalardan təmizlənməsi həyata keçirilməlidir: “Bu, “Böyük Qayıdış” proqramına əsasən qarşıya qoyulan vəzifələrdir. Təkcə 2024-cü il ərzində ANAMA-nın verdiyi məlumatlara əsasən, 62 023 hektar ərazi minalardan və partlamamış hərbi sursatlardan təmizlənib. 4286 piyada əleyhinə, 2372 tank əleyhinə və 59 min 163 partlamamış hərbi sursat tapılaraq zərərsizləşdirilib”.

H.Səfixanov xatırladıb ki, işğaldan azad olunmuş ərazilərə qayıdış Azərbaycanın 2030-cu ilədək 5 milli prioritetindən biri kimi müəyyən olunub: “Bu milli prioritetlərə əsasən, Azərbaycan Respublikasının 2022-26-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası, yeni inkişaf mərhələsindəki hədəflərə çatmağa xidmət edən ən böyük sənəddir. Minatəmizləmə Azərbaycanın dövlət siyasətinin əsas prioritetlərindən biridir. Çünki minatəmizləmə olmasa, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə heç bir işi həyata keçirmək mümkün olmaz. Azad olunmuş ərazilərin yenidən qurulması, bərpası və sonrakı mərhələlərdə dayanıqlı inkişafına nail olmaq üçün ən önəmli strateji istiqamətlərdən biri ərazilərin minalardan və partlamamış hərbi sursatlardan təmizlənməsi olmalıdır. Bunun vasitəsilə əhalinin infrastruktur və istehsal obyektlərinin, kənd təsərrüfatı təyinatlı ərazilərin, strateji əhəmiyyətli tikililərin və digər sahələrin təhlükəsizliyi təmin olunmalıdır”.

Hazırda Azərbaycanın üzləşdiyi mina probleminin çox böyük və mürəkkəb bir iş olduğunu söyləyən mütəxəssis vurğulayıb ki, ərazilərin təmizlənməsi uzun müddət vaxt aparacaq: “Amma düşünürəm ki, Azərbaycan mümkün qədər ən qısa müddətdə bu minaların təmizlənməsi prosesini həll etmək fikrindədir. Hər il dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitdə qarşıya qoyulan məsələnin minaların daha tez zamanda təmizlənməsinin həyata keçirilməsinə xidmət edir. Bu gün Azərbaycan humanitar minatəmizləməyə sərf olunan vəsaitin 95 faizini öz daxili resursları - dövlət büdcəsi hesabına həyata keçirir. Humanitar minatəmizləmə fəaliyyəti üçün mövcud potensial mərhələli şəkildə artırılır və prosesin davam etdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur”.

H.Səfixanov onu da vurğulayıb ki, minalardan təmizlənmiş torpaqların əhalinin rifahına və tərəqqisinə mühüm töhfə verəcəyi, eləcə də onun perspektivdə ölkənin ümumi inkişafına əhəmiyyət nəzərə alınaraq, Azərbaycanda minatəmizləmə fəaliyyəti davamlı inkişaf etdirilir: “Bunun üçün Azərbaycanın bəzi beynəlxalq təşəbbüsləri də var. Dünyada münaqişələrin və minaların yaratdığı humanitar fəlakətlərin qarşısının alınması üçün humanitar minatəmizləmənin BMT-nin 18-ci dayanıqlı inkişaf məqsədi kimi təsvir edilməsi təşəbbüsü ilə Azərbaycan çıxış edir. Bəzi ölkələr tərəfindən də bu təşəbbüsə müsbət cavablar alır”.

Məlumat üçün bildirək ki, indiyədək azad olunmuş ərazilərə 10 mindən artıq sakin köçürülüb. Hazırda Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda, ora köçürülən keçmiş məcburi köçkünlərlə yanaşı, bu bölgədə aparılan layihələrin icrasında çalışan, həmçinin ayrı-ayrı dövlət qurumlarının yerli bölmələrində xidməti vəzifələrini yerinə yetirən, yenidən fəaliyyətə başlamış səhiyyə, təhsil, mədəniyyət, turizm, sənaye, energetika müəssisələrində işləyən, ümumilikdə, 40 minə yaxın insan yaşayır.

Milli Məclisin deputatı Müşviq Cəfərov İqtisadiyyat.az-a söyləyib ki, qarşıdakı illərdə Qarabağda tam yekunlaşacaq olan quruculuq işləri ölkəmizin həyatına çoxsaylı yeniliklər gətirəcəkdir.

O, Qarabağın böyük xammal bazasına malik olduğunu bildirib. Deputat deyib ki, Qarabağ füsunkar təbiəti ilə yanaşı, yeraltı və yerüstü sərvətlərə, zəngin iqtisadi potensiala, geniş turizm imkanlarına malikdir: “Bu rayonlarımız aqrar üstünlüyü, xammal bazası və emaledici sənaye istehsalı baxımından əlverişlidir. İşğaldan azad edilmiş torpaqların iqtisadi potensialı çoxspektrli olub, kənd təsərrüfatının, sənayenin və turizmin müxtəlif sahələrini əhatə edir. Bu  torpaqlar üzümçülük, tütünçülük, pambıqçılıq, baramaçılıq, meyvə-tərəvəz, bostançılıq və heyvandarlığın inkişafı üçün böyük potensiala sahibdir”. 

“Cənab Prezident İlham Əliyev demişdi ki, biz tezliklə doğma Qarabağımızı cənnətə çevirəcəyik və artıq Qarabağ öz gözəlliyi ilə görənləri heyran edir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə görülən işlərin, həyata keçirilən tədbirlərin sürətlə aparılması bunu deməyə əsas verir. Bu gün dövlətimizin rəhbəri həm qələbəmizin siyasi cəhətdən möhkəmləndirilməsi, həm işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa işlərinin aparılması istiqamətində sistemli fəaliyyətini müvəffəqiyyətlə davam etdirir. Bugünlərdə cənab Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyevanın Ağdam rayonuna səfər etməsi də bir daha təsdiq edirki, Qarabağdakı quruculuq işlərinə rəhbərlik səviyyəsində nəzarət edilir. Səfər çərçivəsində ölkə başçısı və birinci xanım Ağdamda  görülən tikinti işləri ilə tanış olublar”, - deputat əlavə edib.

Deputat vurğulayıb ki, beləliklə, Qarabağda təhlükəsizlik təmin edildikdən, infrastruktur yeniləndikdən və demoqrafik məsələlər həll olunduqdan sonra turizmin təşkili üçün kompleks layihələr həyata keçirilməsi də reallaşacaqdır: “Qarabağın aran hissəsindən giriş qapısı olan Ağdamın uzun illər ərzində ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə yağmalanmasına, vandalcasına dağıdılmasına baxmayaraq 4 ildə aparılan quruculuq işləri sözün əsl mənasında rayona yeni nəfəs verdi. Tezliklə Qarabağın ümumrespublika iqtisadiyyatına reinteqrasiyası, yeni beynəlxalq və regional nəqliyyat-logistika dəhlizlərinin imkanlarından faydalanmaq Azərbaycanın inkişafına böyük təkan verəcəkdir”.

İsmayıl Bakuvi

Qeyd: material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “İşğaldan azad olunmuş ərazilərə “Böyük Qayıdış” istiqaməti üzrə hazırlanıb.